نظرى بر اسامى و القاب حضرت معصومه (س)

اسامی و القاب مشهور حضرت معصومه

 حضرت فاطمه معصومه(سلام‌الله‌علیها) دختر امام موسی بن جعفر(علیهماالسلام) هفتمین امام شیعیان و نجمه خاتون است. وی از شخصیت‌های مورد احترام شیعیان است و آرام‌گاه مطهرش در شهر قم می‌باشد.

کتاب «مستدرک سفینه البحار» تاریخ تولد ایشان را طبق اسناد به دست آمده، روز ۱ ذیقعده سال ۱۷۳(ه.ق) در شهر مدینه می‌داند.[1] کمتر امام‌زاده ای به اندازه حضرت معصومه(سلام‌الله‌علیها) مورد توجّه و سفارش امامان معصوم(علیهم‌السلام) قرار گرفته است،

درباره عظمت و مقام فاطمه معصومه(سلام‌الله‌علیها) حدود یازده روایت وارد شده است، حتی سال‌ها قبل از ولادت آن حضرت(حدود 45 سال قبل) امام صادق(علیه‌سلام) سخنان بسیار ارزشمندی درباره عظمت و فضیلت آن بانو بیان داشته است که نشان از اوج عظمت و فضیلت آن حضرت دارد.

یکی از شیعیان خدمت امام صادق(علیه‌سلام) رسید و مشاهده کرد که آن حضرت در کنار گهواره با کودکی سخن می‌گوید، تعجب کرد و عرض کرد: «آیا با این نوزاد سخن می‌گویید؟» حضرت صادق(علیه‌سلام) فرمود: «اگر تو هم مایل هستی می‌توانی نزد او بیایی و با او گفتگو کنی».

او می‌گوید: «نزد گهواره آن نوزاد رفتم، سلام کردم، جواب سلامم را داد و به من گقت: «نامی که برای دختر تازه به دنیا آمده‌ات برگزیده‌ای عوض کن، زیرا خداوند آن نام را دشمن می‌دارد».

سخنان آن نوزاد و اطلاع او از اخبار پنهانی و نهی از منکر او، من‌را بیشتر به تعجب واداشت و بهت‌زده شدم، امام صادق(علیه‌سلام) فرمود: تعجب نکن! این کودک فرزندم موسی(علیه‌السلام) است خداوند از او دختری به من عنایت می‌کند که نامش «فاطمه» است او در سرزمین «قم» به خاک سپرده می‌شود، و هر کس او را زیارت کند، بهشت بر او واجب می‌شود«.[2]

القاب حضرت فاطمه معصومه عبارت‌اند از: «معصومه» ، «کریمه اهل بیت» ، «طاهره» ، «حمیده» ، «رشیده» ، «تقیّه» ، «مرضیّه» ، «رضیّه» ، «برّه اختُ الرّضا»(علیه‌سلام).[3] و از این میان دو لقب «معصومه و کریمه اهل بیت» از همه مشهورتراند.

فاطمه
ایشان هم نام دختر پیامبر اسلام حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها) فاطمه نامیده شده است. حضرت فاطمه معصومه(سلام‌الله‌علیها) نیز چون حضرت فاطمه زهرا(سلام‌الله‌علیها) دارای مقام شفاعت ‏است و به واسطه این بانوی گرامی بسیاری از شیعیان داخل بهشت می‏‌گردند. در این‏ باره امام صادق(علیه‌السلام) می‏‌فرماید:


«... آگاه باشید، برای بهشت هشت در است؛ سه تا از آن‌ها به سوی قم‏ باز می‌‏شود. در آن‌جا بانویی دفن خواهد ‏شد. او از جمله ‏فرزندانم، و نامش فاطمه دختر موسی(علیه‌السلام) است به شفاعت او همه شیعیان ‏داخل بهشت می‏‌گردند».[4]

در زیارت‌نامه حضرت معصومه نیز به مقام شفاعت ایشان برای شیعیان اشاره شده که طبق آن شیعیان وارد بهشت خواهند شد.

این مجلله عظیم الشان هم نام حضرت زهرا (سلام الله علیها) و فاطمه یا فاطمه کبری نامیده شده است.در روایتى درباره مقام والا و عظمت‏شان حضرت زهرا (سلام الله علیها) و علت ‏نامیده شدن ایشان به فاطمه آمده است:

محمد بن مسلم گفت: از ابوجعفر امام باقر (علیه السلام) شنیدم که فرمود:فاطمه داراى جایگاهى کنار در جهنم است. وقتى روز قیامت میشود،میان دو چشم هر نفر، مومن یاکافر نگاشته میشود. آنگاه به کسیکه دوستدار اهل‏بیت است و گناهان فراوانى دارد،

دستور داده‏میشود به آتش افکنده گردد. وقتى حضرت فاطمه آن شخص را میبیند،میگوید: بارالها! مولاى من! مرا فاطمه نام نهادى و به واسطه من‏میخواستى از کسانى که دوستدار من و ذریه‏ام هستند، درگذریوعده‏ات حق است و تو از وعده‏ات تخلف نمیکنى.

در آن زمان خداوند عزیز و والامرتبه میفرماید: درست گفتى، تورا فاطمه نام نهادم و میخواستم به خاطرتو از کسى که دوستت‏دارد، و پیرو توست و به خاندانت علاقمند و پیرو آنان است،درگذرم. پیمانم حق است و من خلف وعده نمیکنم؛ به این سبب به‏بنده‏ام فرمان داخل شدن در آتش را دادم تاتو درباره او شفاعت‏کنى. تو را شفیع قرار دادم.

تا براى ملائکه و پیامبران وفرستادگانم و صاحبان این توقفگاه، جایگاه و منزلتت درپیشگاه من‏مشخص شود. هرکس را که دیدى میان دو چشمش کلمه مومن است، میگیریو داخل بهشت میکنى.

حضرت معصومه (سلام الله علیها)نیز چون حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها)داراى مقام شفاعت‏است. و احتمالا نامیده شدن وى به فاطمه بیارتباط بااین مقام‏نبوده است. به هر تقدیر به واسطه این بانوى گرامى بسیارى ازشیعیان داخل بهشت میگردند. در این‏باره امام صادق (علیه السلام) میفرماید:

«... الا ان للجنه ثمانیه ابواب، ثلاثه منها الى قم. تقبض فیهاامراه هى من ولدى و اسمها فاطمه بنت موسى تدخل بشفاعتها شیعتیالجنه باجمعهم.»
آگاه باشید، براى بهشت هشت دراست؛ سه تا از آنها به سوى قم‏باز میشود. در آنجا بانویى قبض روح میشود. او از جمله‏فرزندانم، و نامش فاطمه دختر موسى است. به شفاعت او همه شیعیان‏داخل بهشت میگردند.

برخى از نویسندگان در توضیح روایت فوق گفته‏ اند:
مقتضاى این خبر آن است که از براى آن مخدره(فاطمه معصومه)درنزد خداى تعالى مقام محمودى میباشد که شفاعت نمودن آن مخدره‏باشد(در)روزجزا. و از براى او نزد خدا شانى است عظیم که آن‏حضرت و هکذا برادرش حضرت رضا (علیه السلام) که در زیارتش می فرماید:

«ان لک‏عندالله شانا من الشان.» و هکذا حضرت جواد. درکتاب مفتاح‏الجنان مذکور است که حضرت رضا فرمود: هرکه زیارت کند او راهمچنان است که مرا زیارت کرده است. گرچه مولف مفتاح معلوم‏نیست، اما از احادیث معتبر نیز(چنین مطلبى)استفاده میشود. درحدیث است که «من زار ذریتهما کانما زارهما» ؛ هرکس ذریه حضرت‏حسن و حسین را زیارت کند، مثل کسى است که خود آنها را زیارت‏کند. حضرت معصومه و حضرت عبدالعظیم حسنى نیز مشمول همین حکم‏ می باشند.

معصومه:
حضرت فاطمه معصومه(سلام‌الله‌علیها) غرق در عبادت بود؛ به همین خاطر بود که لقب «معصومه» از سوی امام رضا(علیه‌السلام) به ‏این بانوی عظیم‌الشان اعطا گردید. امام رضا(علیه‌السلام) درباره عظمت حضرت معصومه فرمودند: «هر کس خواهرم معصومه را در قم زیارت کند، مانند کسی است که من‌را زیارت کرده است». [6]
 

حضرت فاطمه معصومه مستغرق درعبادت، و از آلایش به معاصى وزشتیها پیراسته و عصمت مادرش زهرا (سلام الله علیها) در او تجلى نموده است.

براساس پاره‏اى از روایات، لقب معصومه از سوى امام رضا (علیه السلام) به‏این بانوى عظیم الشان اعطا گردید. علامه مجلسى دراین باره‏گوید: امام رضا (علیه السلام)درجایى فرمود: «من زار المعصومه بقم کمن‏زارنی» هرکس معصومه را در قم زیارت کند، مانند کسى است که مرازیارت کرده است.

کریمه اهل‏‌بیت(علیهم‌السلام):
حضرت معصومه در زبان علما و فقهای شیعه به لقب «کریمه ‏اهل‏‌بیت‏» یاد می‏‌شود. از میان بانوان اهل‏‌بیت(علیهم‌السلام) این نام زیبا تنها به او اختصاص یافته است. از دیگر مقامات آن حضرت که توسط امام باقر(علیه‌سلام) به آن حضرت نسبت داده شده است، کریمه اهل بیت بودن است. از مرحوم آیت الله العظمی «سید محمود مرعشی» نقل شده: «من بسیار علاقه‌مند بودم که به طریقی محل قبر شریف جده‌ام حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها) را بیابم.

برای این مقصود، ختم مجرّبی انتخاب کرده و چهل شب به آن مداومت کردم، تا شاید با این طریق، از محل دفن حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها) آگاه گردم. شب چهلم بعد از انجام ختم و توسل فراوان به بستر رفتم، در عالم خواب به محضر امام باقر(علیه‌سلام) یا امام صادق(علیه‌سلام) رسیدم، حضرت به من فرمود: «علیک بکریمة اهل البیت؛ به دامن کریمه اهل بیت چنگ بزن».

تصور کردم که منظور امام(علیه‌سلام) از این جمله حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها) است. عرض کردم: «آری قربانت گردم، من نیز ختم را برای همین گرفتم که قبر حضرت را به من نشان دهید. حضرت فرمود:

«منظور من، حضرت معصومه در قم است». سپس افزود: به خاطر مصالحی، خداوند اراده کرده است که قبر حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها) برای همیشه برای همگان مخفی باشد. از این رو قبر حضرت معصومه را تجلی‌گاه قبر حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها) قرار داد و شکوه و عظمت مرقد حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها) را در قبر حضرت معصومه(سلام‌الله‌علیها) متجلّی کرده است.

مرحوم سید محمود مرعشی پس ازمدتی با اعضای خانواده خود روانه قم شده و در آن‌جا ساکن می‌شود.[7]